Everlasting Blessings of Mata Dadanbai & Dr. Premchand Manghirmalani

ताकत ई विनाश आन्दो Sindhi Language Destroyers

सिंधी भाषा जी अवस्था - Sindhi Language Status

हिंदी भाषा में चयो वेन्दो आहे घर को लगी आग घर के चिराग से जे सिंधी कौम जे भारत लड़े अचण वास्ते मज़बूर थियण जे सतर सालन खां पोय सिंधी भाषा जी हालत जो विचार कजे त इहा गालिह हिकदम सही महसूस थिये थी । अजु जे सिंधी भाषा पोयन पसाहन ते आहे चयो वंञे थो त सिंधी भाषा जी इन हालत वास्ते बियो केर न पर सिंधी कौम पाण जवाबदार आहे ।
जे भारत में गुजिरियिल सतर सालन में सिंधी भाषा ऐं सिंधी साहित्य जे वाधारे वास्ते मिलियल सरकारी मदद जो विचार कजे त जेकडहिं इन मदद खे बेहद घणी न थो चयी सघिजे त मुनासिब ऐं ज़रूरी खां घटि चवण बि डुखियो आहे । सवाल इहो आहे त छा सिंधी कौम जी कोशिशिन बाबत बि सागी गालिह चयी सघिजे थी या न?

भारत सरकार - कोशिशूं Efforts by Government

इन गालिह जी ज़रूर छंड छाण थिये त सिंधी साहित्य तोड़े सिंधी भाषा वास्ते सरकार वठां घणी आर्थिक मदद मिली पर इन गालिह ते बि नज़र रखण घुरिजे त मिलियिल आर्थिक मदद जो सिंधी अगुवानन / संस्थाउन कहिड़े नमूने उपयोग कियो? अचो त पहिरियूं सिंधी भाषा तोड़े सिंधी साहित्य या वरी सिंधियत जे वाधारे वास्ते भारत सरकार कहिडियूं कोशिशूं कयूं आहिन।
[1] भारत में सिंधी जनसंख्या देश जी कुल जनसंख्या जे अध सैकड़ो जेतिरी मस आहे तहिं खां पोय बि भारत जे संविधान जी मंज़ूर कियिल 22 भाषाउन में सिंधी भाषा शामिल आहे।
[2] सिंधी साहित्य जे आलीशान विरसे खे धियान में रखन्दे भारत में साहित्य अकादमी जे सालाने अदबी अवार्ड में सिंधी भाषा खे संविधान जी मंज़ूरी मिलण [10 अप्रैल 1967] खां अगु ई सिंधी भाषा वास्ते साहित्य अकादमी अवार्ड डियण जी शुरुआत [1959] कयी वयी ।
[3] सिंधी भाषा, सिंधी साहित्य, सिंधी लोक कला ऐं सिंधी संस्कृति जे वाधारे वास्ते अलग संस्था राष्ट्रीय सिंधी भाषा विकास परिषद [NCPSL] बरपा [1994] कयी वयी।
[4] चंगे अंदाज़ में सिंधी जनसंख्या वारन राज्यन जहिड़ो कि दिल्ली, उत्तर प्रदेश, राजस्थान, मध्य प्रदेश, छतीसगढ, गुजरात ऐं महाराष्ट्र में साहित्य अकादमियूं शुरू कयूं वयूं।
[5] सिंधियत जे वाधारे वास्ते बरपा थियिल इन्हन संस्थाउन खे मरकज़ी तोड़े राज्य सरकारुन वठां चंगी झझी आर्थिक मदद त मिले ई पयी पर गडोगडु इन्हन संस्थाउन जूं वागूं पिण सिंधी सियासी या अदबी अगुवानन जे हथन में डिनियूं वयूं आहिन।

संस्थाउन जा कियिल कम - Works of Sindhi Institutions

हाणे अचो त डिसूं त सिंधी कौम या वधीक सही अखरन में वागूं मिलियिल सिंधी अगुवानन इन सरकारी मदद जो सिंधी भाषा, सिंधी साहित्य, सिंधी लोक कला ऐं सिंधी संस्कृति जे वाधारे वास्ते कहिड़े नमूने में उपयोग कियो आहे? इहो समझण वास्ते ज़रूरी आहे त इहे संस्थाउं कहिड़ा कहिड़ा कम कनि थियूं।
[1] सिंधियत जे वाधारे वास्ते अदबी इजलास, सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित करण
[2] सिंधी साहित्यकारन खे इनाम डियण
[3] सिंधी साहित्यकारन जा किताब खरीद करे स्कूलन या तैलीमी संस्थाउन में मोफत विराहिण
[4] सिंधी साहित्यकारन खे किताब छपायिण वास्ते आर्थिक मदद
[5] सिंधी तैलीमी तोड़े सांस्कृतिक संस्थाउन खे आर्थिक मदद
[6] सिंधी भाषा सर्टिफिकेट कोर्स शुरू करण ऐं इन कोर्स वास्ते घुरिबल किताब ऐं बिया तैलीमी साधन तैयार करण
[7] IAS जहिड़न इम्तिहान में सिंधी विषय खणी शामिल थियण वारन विद्यार्थिन लाय लोकल सिंधी संस्थाउन जी मदद ऐं सहयोग सां ट्रेनिंग कैम्प लगायिण।

सिंधी भाषा छो पोयन पसाहन ते - Why Sindhi Language in danger

तव्हां ज़रूर सोच में पयजी विया हूंदा त भारत सरकार तोड़े राज्य सरकारुन पारां, सिंधी भाषा, सिंधी साहित्य, सिंधी लोक कला ऐं सिंधी संस्कृति जे वाधारे वास्ते बरपा कियिल संस्थाउन जे ऐतिरिन कमन जे करण खां पोय बि अजु भारत में सिंधी भाषा पोयन पसाहन ते छो आहे? तव्हां जो इहो सवाल पिण हिकदम वाज़िब आहे पर असां हिन वक़त तायीं सिके जो सिर्फ हिकु पासो डिठो आहे। अचो त हाणे सिके जे बिये पासे मतलब ज़मीनी हक़ीक़त तरफ कदम वधायूं।
इन्हन सभनी संस्थाउन जे कुल खरच जो वड़ो हिसो सिर्फ बिन गालिहिन ते खरच पयो थिये से आहिन अदबी इजिलासन, सांस्कृतिक कार्यक्रम ऐं सिंधी साहित्यकारन खे इनाम डियण। गुजिरियिल कुछ डहाकन में सिंधी साहित्यकारन खे इनाम रूप में मिलण वारी नगद रकम कुछ हज़ार रूपियन मां वधी हिक खां पंजन लख रूपियन तायीं पहुची चुकी आहे।
हाणे गालिह अदबी इजिलासन, सेमीनार्स ऐं बियन कार्यक्रमन जी त इहो महसूस कियो वियो आहे त सजे देश मां पंजाहु सउ चूंड शख़्सियतुन मां वारे वटीअ सां पंज पंदिरिहां हर आयोजन में हाज़िर रही कार्यक्रम थियण जी रस्म अदायगी कंदा आहिन।
चवण वास्ते त हर हिक कार्यक्रम में हिक अधु नयें चेहरे खे शामिल करण जी रिवायत आहे पर उन नयें चेहरे जो शामिल थियण उन हिक कार्यक्रम वास्ते ई हूंदो आहे। उहो नओं चेहरो वरी बिये कार्यक्रम में नज़र अचे इहो विरले ई थिये। इन्हन कार्यक्रमन में शामिल थियण जो मोको मिलियिल आम माणुहुन जो तादाद बि बेहद थोरो आहे घणन ई हंदन ते आम माणुहू सउ खां बि घटि थियन।
विच में सोशल मीडिया ते भोपाल में थियल अहिड़े हिक कार्यक्रम जो फोटो डिठो हुओ फोटो में स्टेज ते वेठल शख़्सियतुन जो तादाद सामहूं वेठल आम माणुहुन जे तादाद खां वधीक नज़र पियो अचे। सागे नमूने में बुधो हुओ त अहिड़ो हिकु कार्यक्रम गंगटोक आसाम में थियो जे इहा खबर सही आहे त इहो पुछण त ज़रूरी थो महसूस थिये थो त सजे नार्थ ईस्ट जी सिंधी जनसंख्या दिल्ली या मुंबई जी हिक सिंधी कॉलोनी जी भेट में बि बेहद घटि आहे पोय अहिडी जगह ते कार्यक्रम जो कहिड़ो फायदो?

सिंधी कौम जी ताकत ऐं विनाश - Strength of Sindhi community as destroyer

हाणे बाकी सवाल बचे थो सिंधी कौम जो मतलब इहो समझण जो त सिंधी कौम जी ताकत सिंधी भाषा जे विनाश जो कारण कीयं बणी? छो भारत जे सिंधी समाज भस्मासुर जहिड़ी हलत हली? पहिंजी मिठड़ी सिंधी भाषा विंञाये पहिंजी कौम खे बिना सुंञाणप वारी कौम जी राह ते वधंदो डिसी सिंधी कौम खे का झिझक महसूस छो न थी थिये?
तव्हां चयी सघो था त इहो कहिड़ो सवाल थियो त सिंधी कौम जी ताकत छा आहे? सज़ी दुनिया वाकिफ आहे त सिंधी कौम न सिर्फ व्यापारी रुख वारी कौम आहे पर व्यापार करण में ऐतिरो माहिर आहे जो चयो पियो वंञे त मच्छी जे बारन खे तरणु ऐं सिंधी बारन खे धंधो करण सेखारिण जी का ज़रूरत न पवंदी आहे। मतलब सिंधी कौम जी वड़े में वड़ी ताकत आहे धंधो।
भारत में सिंधी भाषा खे सरकारी तोर घटितायी वारी भाषा [Minority Language] जो दरिजो हासिल आहे मतलब सिंधी भाषा जी तैलीमी संस्थाउन खे सरकार वठां खास सहूलियतूं मिली सघन थियूं सिर्फ ऐतिरो न पर इन्हन संस्थाउन में सिखिया हासिल करण वारन खे बि के फायदा मिली सघन था।
शुरुआत में सिंधी अगुवानन पेसे वारन सिंधियिन जी या सामाजिक मदद वठी चंगे तादाद में सिंधी तैलीमी संस्थाउं बरपा कयूं पर गुजिरिन्दड़ वक़त सां गडु – सिंधी कौम जी बुनियादी ताकत धंधो – खेन अहसास करायिण लगो त तैलीमी संस्था जी बिल्डिंग ऐं बियन सहूलियतुन ते जेका सीड़प कयी वयी आहे उन मां ओतिरी कमायी न पयी थिये। हिते सिंधी कौम जे अगुवानन सिंधी कौम जी ताकत धंधोड़ी रुख [Professional attitude] जो वापर कन्दे इन्हन सिंधी स्कूलन खे अंग्रेजी ऐं मकानी भाषा में बदिलाये कमायी वधायिण जो तरीको गोलिहे लधो। नतीज़े तोर सिंधी स्कूल बंद थींदा विया मतलब सिंधी भाषा जे बाग़ में सावक बणाये रखण वारा ज़खीरा सुकन्दा वया सो कुदरती तोर सिंधी भाषा बि मरण जी राह ते सफर शुरू करण ते मज़बूर थी वयी।
सिंधी कौम जे धंधोड़ी रुख सिंधी व्यापारिन खे समझायो त कमायी वधायिण वास्ते ग्राहकन सां अंग्रेजी में न त मकानी भाषा में गालिहायिण ज़रूरी आहे सो उहे खास धियान डियण लगा त औलाद खास करे पुट्र त सुठे नमूने अंग्रेजी ऐं मकानी भाषा गालिहाये सघन। सिंधी कौम जी ताकत धंधो जे सबब मज़बूरी जे इन बदिलाव सबब न सिर्फ सिंधी स्कूलन जे बंद थियण जे सिलसिले में तेज़ी आहे पर सिंधी घरन में बि सिंधी भाषा जो उपयोग घटिजण जी शुरुआत थी वयी।
सिंधी कौम जी हिक बी वड़ी ताकत संत पिण इन धंधोड़ी रुख वारी ताकत जा शिकार बणिजी पया मतलब सिंधी संतन पिण मकानी समाजन में पहिंजो असर वधायिण वास्ते सिंधी भाषा जी जगह ते हिंदी या बी मकानी भाषा में सत्संग करण शुरू कियो ऐं सिंधी घरन में गालिहायिण जी भाषा तोर कमि अचण वारी सिंधी भाषा जे घर निकाले जो दौर शुरू थियो।
पंचायत ऐं बियन सामाजिक संस्थाउन खे पिण सिंधी कौम जी ताकत लेखियो वेंदो हुओ पर भारत में ही न सिर्फ केतिरियूं ई पंचायतूं पर बिये बेशुमार संस्थाउं बरपा कयूं वयूं। घणिन पंचायतुन जे वज़ूद त सिंधी कौम जी ताकत घटायी ई पर बेशुमार बियन संस्थाउन जे वज़ूद सिंधी अगुवानन जे विच में पाण खे वड़ो ऐं असिरायितो अगुवान साबित करण जी रेस शुरू करे छड़ी।
रेस खटण जी कोशिश में इन्हन संस्थाउन जे कार्यक्रमन में मकानी नेताउन ऐं बियन समाजन जी शख़्सियतुन खे घुरायिण जो सिलसिलो शुरू थियो जहिं बेहद घणी रफ़तार सां वाधि पिण पाती। मतलब इहो त सिंधी समाज जे कार्यक्रमन में सिंधी भाषा जी जगह ते बियन भाषाउन जो उपयोग वधी वियो।

सिंधी कौम जे धंधोड़ी रुख जा असर - Effects of business-oriented attitude of Sindhi community

सिंधी कौम जी धंधोड़ी रुख वारी हलत जो कुल मिलाये असर इहो थियो जो
[1] सिंधी स्कूल बंद थियण जे सबब बारन खे सिंधी भाषा सिखण जो मोको मिलण बंद थी वियो।
[2] धंधे में मकानी भाषा जी ज़रूरत सबब मायट्रन में बारन खे सिंधी भाषा सेखारिण जो चाहु ख़तम थी वियो।
[3] बारन जे इंग्लिश मीडियम या मकानी भाषा जे स्कूल में सिखण सबब सिंधी घरन में ग़ैर सिंधी भाषा जो उपयोग वधी वियो।
[4] सिंधी संतन जे हिंदी या मकानी भाषा में सत्संग करण सबब सिंधी माणुहू पिण सिंधी भाषा जी जगह ते हिंदी या उन मकानी भाषा जे उपयोग खे पसंद करण लगा।
[5] बेहद घणे अंदाज़ में बरपा थियल सिंधी संस्थाउन ऐं सिंधी अगुवानन जी रेस सबब सिंधी समाज जे कार्यक्रमन में सिंधी भाषा जे उपयोग ते हिक किसम सां पाबन्दी अची वयी।
मथियिन सभनी गालिहिन खे जेकडहिं बेहद थोरन अखरन में लिखणो हुजे त इहो ई लिखी सघिजे थो भारत जे सिंधी समाज धियान न डिनो ऐं सिंधी कौम जी ताकत ई सिंधी कौम जी सुंञाणप सिंधी भाषा जो विनाश करे छड़ियो।

Posted on 19 Oct 2020

error: Content is protected !!