Everlasting Blessings of Mata Dadanbai & Dr. Premchand Manghirmalani

सिंधी भाषा जो सिंधी बोली में बदलिजण

सिंधी भाषा जो सिंधी बोली में बदलिजण

हीय साल 2020 जे पोयें अध वारी महल आहे। भारत में साहित्यिक दायरो हुजे या सोशल मीडिया सिंधी समाज बाबत जेको हॉट टॉपिक आहे सो आहे सिंधी भाषा खे बचाइण वास्ते छा करण घुरिजे या छा करे सघिजे थो। हकीकत इहा आहे त अजु जे सिंधी समाज जी हालत खीर पियण वारी बिलीअ खां जुदा कोन आहे। जीयं हुअ खीर पियण वक़त पहिंजियूं अखियूं बंद करे समझंदी आहे त कहिं खेस खीर पियंदे कोन डिठो आहे तीयं अजु सिंधी समाज में उन्हन जी घटितायी कोन आहे जेके इन गलतफहमी में आहिन त सिंधी भाषा ऐं सिंधियत जे विरसे जी गालिह करे उहे सिंधी कौम जा लीडर बणिजी सघन था।
हकीकत में डिसजे त इन गलतफहमी में जियण जो ई नतीज़ो आहे जो अजु मूं जहिड़न सामहूं इहो सवाल न आहे त सिंधी भाषा कायम रहन्दी या न? पर इहो आहे त गुजिरियिल सतर सालन में जेका सिंधी भाषा पहिंजो भाषा जो दरिजो विंञाये सिंधी बोली में बदिलिजन जी राह ते हली रही आहे, उहा सिंधी बोली बि 50 /100 सालन खां पोय सा वज़ूद में हूंदी या न?

छंड छाण जा आधार

तव्हां मुखे निगेटिव सोच वारो इंसान चयी बिलीअ वारी हलत हलण वास्ते आज़ाद आहियो पर छा तव्हां हेठियिन हकिकतुन खे बि निगेटिव सोच चयी पासीरो करे सघो था:

[1] सिंधी भाषा जे खतम थियण वारी हालत में जेतिरो हथु सिंध मां लड़े आयल सिंधियिन खे भारत जे अलग अलग शहरन में रियाइशी घर मिलण जो आहे ओतिरो ई हथु अरबी ऐं देवनागिरी लिपिअ जे झगड़े जो आहे।

[2] लिपिअ जे झगड़े सबब – हालत इहा हुयी जो कहिं समे त देवनागिरी मतलब सिंधी भाषा जो सतियानासु ऐं देवनागिरी में लिखण वारन खे सिंधी साहित्यकार न लेखियो वेंदो हुओ – अजु न त अरबी लिपी वापिरायिण वारा बचिया आहिन ऐं न ई देवनागिरी में सिंधी साहित्य जो लेखे जोग विकास थी सघियो आहे।

[3] इहो लिपिअ जो झगड़ो ई आहे या देवनागिरी कबूल न करण जो ज़िदु आहे जो भारत जे संविधान में शामिल हुअण खां पोय बि – सिंधी साहित्य अकादमी ऐं राष्ट्रीय सिंधी भाषा विकास परिषद ते सरकार जे करोड़ें रुपिया खरचु करण खां पोय बि – न त देवनागिरी में सिंधी भाषा लिखण वास्ते हिकु तरीको गोलिहे लधो वयो आहे ऐं न अरबी लिपिअ वारे अनमोल सिंधी साहित्यिक विरसे जो देवनागिरी में बदिलायिण जो कमु रफ़तार हासिल करे सघियो आहे।

[4] भारत लड़े आयल सिंधी समाज सिंधी भाषा जे भारत जे संविधान में शामिल थियण जो फायदो वठी, तैलीमी संस्थाउं बरपा करे सिंधी स्कूल खोलिया। अगते हली तैलीमी मकसद पुठिते रहिजी वियो ऐं कमायी धियान में रखन्दे सिंधी स्कूल अंग्रेजी स्कूलन में बदिलजन्दा वया। सिर्फ ऐतिरो ई न पर इन्हन स्कूलन में हिक विषय जे रूप में बि सिंधी सेखारिण जो बि बंदोबस्त न कयो वयो।

[5] भारत जी लोक शाही में बेहद थोरी जनसंख्या सा बि भारत जहिड़े वड़े देश में टिड़ियल पखड़ियिल रूप में हुअण सबब सिंधी समाज खे का राजनैतिक हस्ती कोन आहे जहिं करे सरकारी मदद न मिलण सबब पिण सिंधी भाषा जे वाधारे ऐं सिंधियत जे विरसे खे महफूज़ रखण में रुकावट आयी आहे। [सिंध मां 10 -12 लख सिंधी लड़े आया जेके अजु वधी 50 -55 लख मस थिया हूंदा छाकाण त अंग्रेजी स्कूलन जी महांगी पढ़ाई सबब गुजिरियिल 30 -35 सालन खां सिंधी हिकु या बिन खां वधीक बार न था चाहिन। भारत जी 1947 जी जनसंख्या 35 करोड़ वधी 125 करोड़ थी आहे मतलब जनसंख्या में लगभग चवणी वाधि थी आहे उन हिसाब सां बि भारत में सिंधी जनसंख्या 50 लखन जे अंदर थींदी ]

[6] भारत में आयल सिंधी समाज राजनैतिक रुतबो हासिल करण जी लालच में बेशुमार सामाजिक संस्थाउं बरपा कयूं नतीज़े तोर सिंधी समाज जी बुनियादी सामाजिक संस्था सिंधी पंचायत कमज़ोर थींदी वयी।

[7] सिंधी पंचायतुन जे कमज़ोर थियण जे कुदरती नतीज़े जे रूप में सिंधी डिणन जे मलिहाइणु जे तरीके में त बदिलाव आयो ई पर सामाजिक बंधनन जे पालन जी सख्ती घटिजण या मन मुरादी सामाजिक हलत सबब सिंधी तहज़ीबी विरसे खे बेहद घणो नुकिसान थियो जहिं करे गुजिरिल बिन ट्रिन डहाकन में अहिडियूं पीढ़ियूं जवान थियूं आहिन जिन खे सिंधी समाज जे लासानी ऐं अजीमोशान विरसे बाबत का खास जाण कोन आहे।

[8] बेहद घणियूं सिंधी सामाजिक संस्थाउन जे बरपा थियण ऐं उन्हन संस्थाउन में मकानी [ग़ैर सिंधी] नेताउन खे घुरायिण सबब आहिस्ते आहिस्ते पर सिलसिले वार सिंधी भाषा जो वापर घटिजंदो वियो ऐं सिंधी नवजवान सिंधी भाषा खां परे थींदा विया। अजु हालत इहा आहे जो इन्हन सिंधी संस्थाउन जी पहिंजी सभा में बि सिंधी भाषा जो उपयोग कहिं अजूबे खां घटि कोन आहे। सिंधी भाषा जे भारत जे संविधान जे अठें शेडयूल में शामिल हुअण सबब सिंधी संस्थाउन खे इहो हकु हासिल आहे त उहे कहिड़े बि सरकारी खाते सां सिंधी भाषा में खतो किताबत करे सघन थियूं पर इन जो कहिड़ो इलाज जो इन्हन सिंधी संस्थाउन में अहिड़ा ओहदेदार ई कोन आहिन जिन खे सिंधी भाषा ईन्दी हुजे।

[9] सिंधी तैलीमी संस्थाउन जे सिंधी में पढ़ायी ते मुनासिब धियान न डियण जे नतीज़े तोर विद्यार्थी अंग्रेजी ऐं मकानी भाषा जे स्कूलन में पढ़िहण लगा नतीज़े तोर सिंधी भाषा खे सिंधी घरन मां धिके बाहिर कढ़ण जी शुरुआत थी।

[10] सिंधी भाषा जो हाणोके समे खां न पर पुरातन काल खां वठी नोकरी या धंधे सां को खास लागापो न रहियो आहे मतलब सिंधी भाषा जे सिखण या वापिरायिण जो को आर्थिक फायदो कोन आहे। बदकिसमती सां सिंधी समाज जा अगुवान का अहिड़ी तज़वीज़ न गोलिहे सघिया जो बियन भारतीय समाजन जी पहिंजी भाषा वांगुर सिंधी भाषा सिंधी समाज जी सुंञाणप जी निशानी बणिजी सघे। नतीज़ो इहो आहे त अजु बेशुमार सिंधी नवजवान अहिड़ा आहिन जेके सिंधी माउ पीउ जी औलाद आहिन, सिंधी समाज जी रिवायत मूजिब उन्हन जो सरनेम पिण Ni नी या Ja जा ते खतम थिये थो पर उन्हन जे वास्ते सिंधी भाषा कहिं पराये देश जी भाषा आहे जेका लिखण पढ़िहण त परे गालिहायिण बि कोन अचे थी।

[11] सिंधी स्कूल बंद थी विया – अखबारुं रिसाला छपिजण बेहद घटिजी विया – लिपिअ जे झगड़े सबब सिंधी साहित्य जे सृजन में रुकावट पैदा थी वयी मतलब त सिंधी भाषा जो लिखियिल रूप में वापर घटिजी वियो।
हाणे तव्हां पाण विचार कियो त जेकडहिं मां चवां थो त सिंधी भाषा सिंधी बोली में बदलिजण जी राह ते हली रही आहे त छा मां गलत आहियां? हिकु आम सिंधी मोंझारो महसूस करे सघे थो सो सवलन अखरन में जहिं बोली खे लिपी हुजे सा भाषा ऐं जहिं भाषा वटि लिपी न हुजे उहा बोली।

सिंधी भाषा जी लिपिअ जो झगड़ो त अजु बि शुरू आहे – लिखियिल सिंधी भाषा जो मिक़दार न जे बराबर रहियो आहे – 70 % खां वधीक सिंधी सुठे नमूने में सिंधी भाषा लिखी पढ़ी न था सघन त पोय बाकी कहिड़ी कसर बची सिंधी भाषा जे सिंधी बोली में बदलिजण में।

लेखु काफी वड़ो थी वियो आहे ऐं जे तव्हां हाणे बि पढ़िही रहिया आहियो त मां तव्हां जे सबुर ऐं सिंधी भाषा वास्ते तव्हां जे ज़ज़्बे जो शुकुरगुज़ार आहियां पर सिंधी बोली खे जिन्दह रखण वास्ते असां कहिड़ा तरीका कमि आणे सघऊं था इन बाबत मां पहिंजा विचार बिये अलग लेख में तव्हां जे सामहूं रहन्दुम।
सिंधियत सुहिणी रहे

Posted on 06 Nov 2020

error: Content is protected !!